Formación da Monarquía Hispánica

No ano 1212 os reinos cristiáns de Castela, Aragón e Navarra derrotan os musulmáns na Batalla das Navas de Tolosa. O dominio musulmán da Península Ibérica queda reducido ao reino nazarí de Granada.

Os Reis Católicos. En 1469 contraeron matrimonio Isabel e Fernando, herdeiros das Coroas de Castela e Aragón. Este feito constitúe o xerme da Monarquía Hispánica. O papa dará aos reis o título de Católicos despois de conquistar o reino de Granada e expulsar a poboación xudía dos seus dominios no ano 1492.

O reino de Navarra foi conquistado por orde de Fernando de Aragón e incorporado á Coroa de Castela no ano 1512.

Fin da Reconquista e incorporación de Navarra á Monarquía Hispánica.

Entre 1494 e 1504 teñen lugar as Guerras de Italia, nas que Francia intenta conquistar o reino de Nápoles. As tropas hispánicas ao mando de Gonzalo Fernández de Córdoba (coñecido como O Gran Capitán), derrotan ás francesas e o reino de Nápoles, xunto cos reinos de Cerdeña e Sicilia, intégrase na Monarquía Hispánica.

O Gran Capitán desenvolveu unha nova táctica militar, reforzando o papel da infantería (os terzos) e das novas armas de fogo, polo que é considerado o pai da guerra moderna. A hexemonía española no campo de batalla, que durou século e medio, débese en gran medida ás súas reformas.

A Era dos Descubrimentos

Comercio: Europa adquiría produtos de Asia (seda, perfumes, especias) a cambio de metais preciosos (ouro e prata), que chegaban a través da Ruta da Seda.

Portugal foi o primeiro país en explorar rutas alternativas, a través do Atlántico e rodeando o continente africano. Estableceu factorías en África das que obtiña escravos, ouro e marfil.

Os portugueses desenvolveron novos tipos de navíos (a nao e a carabela), máis axeitados para navegar no océano, e aproveitaron novidades técnicas como o astrolabio e o compás.

Despois de conquistar Ceuta, ocuparon os arquipélagos de Madeira, Azores e Cabo Verde ata que, no ano 1488, conseguiron superar o cabo de Boa Esperanza, no extremo sur de África. En 1498, o navegante Vasco da Gama chegou á India, completando o obxectivo portugués de atopar unha nova ruta comercial a Asia.

A Coroa de Castela tamén se sumou ao afán exploratorio e conquistou ao longo do século XV as Illas Canarias. A idea de atopar unha nova ruta distinta á portuguesa parecía imposible ata que un navegante xenovés, Cristovo Colón, se presentou ante os Reis Católicos.

A Viaxe de Colón e a Primeira Volta ao Mundo

Cristovo Colón pediulle ao rei portugués Xoán II que financiase unha expedición para chegar a Asia viaxando cara ao oeste.

O rei portugués rexeitou a súa proposta, polo que Colón fixo o mesmo ofrecemento aos Reis Católicos, que asinaron as Capitulacións de Santa Fe co navegante, outorgándolle a décima parte das riquezas que achase.

Colón partiu de Palos de la Frontera (Huelva) o 3 de agosto de 1492 cunha frota composta polas carabelas Pinta e Niña e a nao Santa María. Tras facer escala en Canarias chegou a Guanahaní (Bahamas) o 12 de outubro. Convencido de chegar a Asia, os novos territorios recibiron o nome das Indias.

Retrato de Cristovo Colón.

Fernão de Magalhães, portugués ao servizo de Castela, partiu de Sevilla no ano 1519 co propósito de completar a primeira volta ao mundo. Durante a expedición morreu, pero Juan Sebastián de Elcano puido regresar no ano 1522, xunto con 18 tripulantes dos 240 homes que partiran na viaxe.

A Conquista de América

Os primeiros territorios conquistados polos españois foron as illas do Caribe. As enfermidades europeas (tuberculose, gripe, peste, varíola, xarampón) para as que os nativos non tiñan defensas practicamente exterminaron a poboación local.

Os conquistadores obrigaron as poboacións americanas a abandonar a súa relixión e a converterse ao catolicismo (evanxelización).

A conquista de México foi protagonizada por Hernán Cortés, quen lideraba unha tropa duns poucos centenares de homes. A ese pequeno exército sumáronse miles de soldados nativos, como os tlaxcaltecas, que se atopaban sometidos ao Imperio Azteca. A tecnoloxía militar europea, como o uso do cabalo, as armas de fogo e as armaduras, atemorizaba aos aztecas, que descoñecían a metalurxia.

Recreación de Tenochtitlán, capital do Imperio Azteca.

A conquista do Perú, liderada por Francisco Pizarro, supuxo o fin do Imperio Inca e a obtención de grandes ingresos de prata (mina de Potosí) para a Monarquía Hispánica.

A exploración continuou cara ao oeste, a través do Pacífico, e culminou coa conquista de Filipinas, onde os españois estableceron bases que permitían controlar o comercio asiático.

O Reinado de Carlos V

Tras a morte dos Reis Católicos, a Coroa pasou á súa filla Xoana (chamada pexorativamente Xoana a Louca). Xoana pasou a súa vida encerrada e o poder real recaeu no seu fillo Carlos I (Carlos V do Sacro Imperio).

Carlos I. Naceu en Gante (Bélxica), fillo de Xoana de Castela e de Filipe o Fermoso, no ano 1500. Herdou por parte materna os territorios da Monarquía Hispánica e por parte paterna Borgoña e o título imperial do Sacro Imperio.

Territorios europeos de Carlos I de España y V del Sacro Imperio Romano Germánico.

No ano 1517, Martiño Lutero, profesor de teoloxía de Wittenberg (Alemaña), publica as noventa e cinco teses. As teses criticaban a venda de indulxencias por parte do clero e suporán a división da Igrexa Occidental en dúas: a católica e a protestante.

Os protestantes opoñíanse á Igrexa de Roma e gañaron adeptos no norte de Europa.

Carlos V condenou o protestantismo no Edicto de Worms (1521) e as hostilidades entre os católicos e os protestantes (agrupados na Liga de Esmalcalda) continuaron ata que en 1555 asinouse a Paz de Augsburgo.

En Flandres, os protestantes rebeláronse na Guerra dos Oitenta Anos (1568-1648), que culminará coa independencia dos Países Baixos.

Conflitos Internos e Externos

• Guerra das Comunidades

  A chegada dun monarca estranxeiro, Carlos V, non foi ben vista por parte da nobreza castelá. Dúas decisións do rei foron mal recibidas en Castela e provocaron unha revolta:

  • O nomeamento de flamengos para cargos de goberno en Castela.
  • O aumento de impostos para pagar a súa coroación como emperador do Sacro Imperio.

  En 1520 estalou en Toledo un levantamento que deu lugar á Guerra das Comunidades. Os comuneiros, dirixidos por Bravo, Padilla e Maldonado, foron derrotados na Batalla de Villalar (1521).

• Rebelión das Xermanías

  Ao mesmo tempo que ocorría en Castela a Guerra das Comunidades, na Coroa de Aragón estalou a Rebelión das Xermanías (1519-1523). Os axermanados, artesáns e membros das clases baixas, rebeláronse fronte aos abusos da nobreza e a corrupción dos gobernos urbanos. Os rebeldes perseguiron tamén aos mudéxares (musulmáns), moitos deles servos ao servizo dos nobres. A revolta foi reprimida polas tropas da Monarquía Hispánica.

• Rebelión das Alpujarras

  Foi unha insurrección protagonizada pola poboación mourisca no reino de Granada (1568-1571), durante o reinado de Filipe II. A revolta fracasou e a poboación mourisca foi dispersada por outros territorios ou vendida como escrava.