O Colonialismo e o Imperialismo

Os Estados europeos iniciaron unha etapa de expansión territorial, na que se combinaron dous procesos:

• O Colonialismo: A dominación política, económica ou cultural que os Estados exerceron sobre os novos territorios.
• O Imperialismo: A política aplicada por estas potencias, que lles permitiu estender o seu dominio sobre a maior parte do mundo.

Causas do Colonialismo

• Económicas: A finais do século XIX, a industria necesitaba novos mercados e fontes de materias primas.
• Políticas: Os Estados buscaban prestixio internacional e consolidar o sentimento nacional. Predominaban as esixencias estratéxicas de potencias como o Reino Unido (polo dominio das rutas comerciais) ou Rusia (por unha saída a un mar non xeado).
• Demográficas e Sociais: O aumento da poboación expuxo serios problemas para os gobernos europeos, buscando saídas migratorias.
• Ideolóxicas: Os europeos estaban convencidos da superioridade do «home branco» e da súa misión civilizadora.

Etapas da Expansión Colonial

• O inicio da expansión (1850-1880): A mediados do século XIX, só o Reino Unido dispuña de posesións coloniais de relevancia. As grandes potencias europeas estenderon as súas áreas de influencia en enclaves comerciais costeiros.
• A repartición do mundo (1885-1914): Nesta etapa acelerouse e sistematizouse o expansionismo. A soberanía sobre os territorios baseábase no recoñecemento internacional por parte das outras potencias europeas.

Tipos de Colonias

A colonia foi a modalidade de dominio máis empregada e tivo as seguintes variantes:

• Colonias de Explotación: Aquelas nas que se instalaron grandes empresas, funcionarios ou militares para explotar os recursos naturais (Exemplos: Nixeria, Rodesia ou a India británicas).
• Colonias de Poboamento: Aquelas nas que se instalaron grandes continxentes de inmigrantes para explotar a terra, desaloxando aos indíxenas (Exemplos: Australia e Canadá, que acabaron por converterse en Dominios).
• Colonias de Posición: Territorios que a metrópole consideraba estratéxicos (Exemplos: Xibraltar, Malta, Cidade do Cabo ou Xibutí).

Consecuencias do Colonialismo

• Económicas: As colonias mantiveron unha relación de dependencia económica coa metrópole (provedoras de materias primas e compradoras de produtos manufacturados), o que impediu o seu desenvolvemento.
• Políticas: A metrópole exerceu o dominio político e administrativo da colonia.
• Demográficas e Sociais: A colonización trouxo consigo a desaparición da organización social indíxena e impuxo unha nova clase dirixente.
• Culturais: O dominio europeo levou a unha perda de identidade dos pobos colonizados.

A Primeira Guerra Mundial (1914-1918)

Causas da Gran Guerra

• As discrepancias coloniais: Marrocos. Dúas crises diplomáticas (1905 e 1911) acentuaron o illamento diplomático alemán e fortaleceron a alianza francobritánica.
• O nacionalismo nos Balcáns. O declive do Imperio Otomán e o auxe dos nacionalismos chocaron co interese dos imperios autocráticos ruso e austrohúngaro. As tensións estalaron nas dúas Guerras dos Balcáns (1912-1913 e 1913).
• As rivalidades económicas. O rápido desenvolvemento das fábricas alemás converteu a Alemaña nun competidor temible para a supremacía industrial inglesa.
• As rivalidades territoriais. Perdura o contencioso por Alsacia e Lorena (Francia e Alemaña); Austria-Hungría e Rusia enfrontáronse polo control de Polonia.

Os Países Belixerantes

• A Tripla Alianza (Potencias Centrais): Formada polo Imperio Alemán, o Imperio Austrohúngaro e Italia (constituída en 1882, seguindo a política de Otto von Bismarck).
• A Tripla Entente (Potencias Aliadas): Como reacción á política expansionista alemá, Francia e o Reino Unido asinaron o pacto Entente Cordiale (1904). A Alianza ampliouse coa incorporación do Imperio Ruso (1907).

A Vida nas Trincheiras

A guerra de trincheiras caracterizouse por condicións de vida extremadamente duras e un gran desgaste físico e psicolóxico.

• Condicións nas Trincheiras: Os soldados convivían con humidade, barro, frío intenso ou calor excesivo. Estaban expostos a gases tóxicos, enfermidades e a unha constante sensación de perigo e medo.
• Vida Diaria: Escasas condicións hixiénicas e alimentación deficiente. Os combatentes sufrían de fatiga, ansiedade e problemas de saúde mental.
• Propaganda e Moral: A propaganda buscaba manter a moral, pero a realidade nas trincheiras contrastaba moito coa imaxe idealizada, o que podía levar a frustración e desilusión.

Consecuencias da Primeira Guerra Mundial

Consecuencias Demográficas

• Perda de vidas: Perda de entre 9 e 10 millóns de soldados, máis 21 millóns de civís e feridos.
• Rusia, Alemaña e Francia perderon o 20% da súa poboación entre 20 e 40 anos.
• Provocou un descenso da poboación activa, menor natalidade, maior mortalidade e fortes desequilibrios demográficos.

Consecuencias Económicas e Materiais

• Destrución masiva de poboacións, campos, zonas industriais e infraestruturas (especialmente en Francia).
• Reconstrución lenta e custosa, con escaseza de recursos.
• Endebedamento dos países europeos e perda da hexemonía económica a favor de Estados Unidos.

Consecuencias Sociais

• Deterioro do nivel de vida dos traballadores, aumento do malestar e axitación social.
• Onda de folgas en toda Europa que lograron conquistas como a xornada laboral de 8 horas.

Consecuencias Político-Territoriais

• Caída dos imperios autoritarios (alemán, austrohúngaro, ruso e otomán).
• Creación de novos Estados nos Balcáns, Europa central e o Báltico.
• Redución do Imperio Otomán a Turquía e reparto dos seus territorios e colonias alemás entre as potencias vencedoras.

A Decadencia da Rusia Tsarista e a Revolución

O Imperio Ruso a principios do século XX

A principios do século XX, o Imperio Ruso era un Estado atrasado, gobernado por unha monarquía absoluta (o tsar). O tsar contaba co apoio da nobreza e da Igrexa ortodoxa, que eran propietarias da maior parte das terras. A base do sistema social era unha gran masa de campesiños que vivían na extrema pobreza. A industria, pouco desenvolvida, dependía do investimento estranxeiro.

A Revolución de 1905

A orixe do movemento revolucionario de 1905 atópase en dous factores combinados:

• A crise económica de carácter internacional, acentuada pola debilidade do sector industrial ruso.
• A Guerra Ruso-Xaponesa (1904-1905), que se saldou coa humillante derrota do Exército tsarista.

O detonante revolucionario foi a matanza de manifestantes obreiros en San Petersburgo, coñecida como o Domingo Sanguento. As folgas e as revoltas estendéronse polo país, o que obrigou ao tsar a anunciar a ampliación dos dereitos civís e unha reforma política baseada na creación dunha asemblea, a Duma, que resultou pouco efectiva.

A Revolución de 1917

A participación rusa na Primeira Guerra Mundial provocara miles de mortes, o colapso económico, o desabastecemento das cidades e un gran malestar social. En 1917, todo iso conduciu ao comezo dun proceso revolucionario, que tivo dúas fases.