Monarquía Absoluta vs. Constitución de 1812
A monarquía absoluta e a Constitución de 1812 son dous sistemas políticos totalmente opostos.
Na monarquía absoluta, o rei manda porque si, por “dereito divino”, e ninguén lle pode levar a contraria. Ten todo o poder nas súas mans: fai as leis, aplícaas e mesmo xulga. En cambio, a Constitución de 1812, coñecida como A Pepa, di que o poder é do pobo, que a soberanía está na nación. É dicir, o poder non é do rei, senón da xente, que o exerce elixindo representantes.
No tema da organización do Estado, a diferenza tamén é brutal. Na monarquía absoluta non hai separación de poderes: o rei faino todo. Pero na Constitución de 1812 sepáranse os poderes: o rei executa (aínda que con límites), as Cortes fan as leis e os xuíces son independentes.
No que toca aos dereitos, a cousa cambia moito. No sistema absolutista, a xente só ten o que o rei lle quere dar, e nada máis. Pero coa Constitución recoñécense dereitos importantes: liberdade de expresión, liberdade de imprenta, igualdade ante a lei, dereito á propiedade… É un paso adiante enorme.
A participación política tamén é moi diferente. Co rei absoluto, o pobo non pinta nada. Decide el e punto. Pero coa Constitución de 1812, os homes (non todos, pero unha parte importante) poden votar e escoller representantes. É o comezo dunha política máis aberta á cidadanía.
Sobre a relixión, nas dúas opcións o catolicismo segue sendo a relixión oficial. Pero hai unha diferenza importante: a Constitución elimina a Inquisición, o que reduce bastante o poder da Igrexa, que era moi forte no Antigo Réxime.
En resumo, a Constitución de 1812 rompe co sistema absolutista e tenta construír un Estado máis moderno, baseado no liberalismo, os dereitos e a participación política. Aínda que durou pouco porque Fernando VII volveu ao absolutismo, deixou plantada a semente do cambio para o século XIX.
Liberalismo Doutrinario vs. Liberalismo Democrático (Século XIX)
Durante o século XIX en España, o liberalismo doutrinario e o liberalismo democrático foron as dúas grandes correntes que buscaron transformar o país e romper co absolutismo, pero con enfoques ben diferentes.
O liberalismo doutrinario compartía a soberanía entre o rei e as Cortes, co monarca mantendo moito poder. O sufraxio estaba moi restrinxido, limitándose aos homes cun certo nivel de renda. No aspecto dos dereitos, estes eran máis ben privilexios que o rei concedía, e non dereitos naturais inherentes. Ademais, a relixión oficial era o catolicismo, e a Igrexa xogaba un papel importante no control social e político. A organización territorial era centralizada, o que significaba que as decisións importantes se tomaban en Madrid, e o rei tiña un papel activo, como o dereito de vetar leis ou nomear ministros.
En cambio, no liberalismo democrático, a soberanía residía no pobo, e a Constitución de 1869 establecía o sufraxio universal masculino, permitindo que todos os homes puidesen votar. Os dereitos eran recoñecidos como inherentes á natureza humana, e non dependían de concesións do monarca. A Igrexa foi separada do Estado, e non tiña ningún poder oficial. A organización territorial pasaba a ser descentralizada, e as administracións locais, como os municipios, tiveron máis poder.
O rei no modelo doutrinario tiña moito poder, mentres que no modelo democrático, o rei reina pero non goberna. O liberalismo doutrinario estaba apoiado pola alta nobreza e a Igrexa, mentres que o liberalismo democrático gozaba do apoio da baixa burguesía, os militares progresistas e o pobo.
En resumo, o liberalismo doutrinario dominou con constitucións como a de 1845, mentres que o liberalismo democrático tivo a súa maior expresión coa Constitución de 1869.
Liberalismo Moderado vs. Liberalismo Progresista (Século XIX)
O liberalismo moderado e o liberalismo progresista tiñan diferenzas claras en varios aspectos clave. No liberalismo moderado, a soberanía estaba compartida entre o rei e as Cortes, pero o rei tiña moito poder, o que lle permitía influír nas decisións políticas. Pola contra, no liberalismo progresista, a soberanía residía no pobo, que exercía o poder a través dos representantes electos nas Cortes.
Respecto á participación política, o liberalismo moderado limitaba o sufraxio a homes con propiedades ou renda, o que excluía a maioría da poboación. No liberalismo progresista, o sufraxio era universal para todos os homes adultos, permitindo unha maior participación cidadá. En canto aos dereitos e liberdades, no moderado estaban restrinxidos e controlados polo goberno, sen ser considerados dereitos naturais. No progresista, os dereitos eran vistos como naturais e inalienables, recoñecendo liberdades como a de expresión e a igualdade ante a lei.
A organización territorial tamén era diferente: no liberalismo moderado, o poder estaba moi centralizado en Madrid, con pouca autonomía para as provincias. No liberalismo progresista, promoveuse unha descentralización política, dando máis poder ás provincias e aos municipios. O papel do rei tamén variaba significativamente; no moderado, o monarca tiña moito poder, podendo vetar leis e nomear ministros. No progresista, o rei tiña un papel simbólico, cun poder limitado polas Cortes.
En relación coa relixión, no liberalismo moderado, o catolicismo era a relixión oficial e tiña moita influencia na sociedade. No liberalismo progresista, houbo separación entre Igrexa e Estado. Finalmente, a base social do liberalismo moderado estaba formada pola alta nobreza e as elites económicas, mentres que o liberalismo progresista contaba co apoio da baixa burguesía, os republicanos e o pobo.
Estas diferenzas mostran as distintas visións de poder, dereitos e organización política en España no século XIX.